DEPREM BAĞLAMINDA
DİN-İNSAN İLİŞKİSİ
TÜBİTAK PROJESİ

Deprem karşısında insan-din ilişkisini ele almak, insan, inanan bir varlık olması ve bu inancın gerek insan hayatının her alanına önemli tesirleri olması nedeniyle önemlidir. İnanmak; düşüncelerine, niyetlerine, söylemlerine ve eylemlerine inancına göre yön vermek, insanoğlunun en ayırt edici özelliğidir. O, inanç temelinde ilkeler edinir; onun düşünceleri ve niyetleri bu ilkelere göre belirlenir. Bu ilkelere göre insan toplumsal ilişkiler geliştirir ve medeni bir hayat sürer. İnanç, insanın anlam dünyasının temelidir. Onun varlığı, evrendeki oluş ve bozuluşu nasıl okuyacağını ve nasıl anlamlandıracağını belirler. (Ardoğan, 2016, ) Bu nedenle, İnanç ve zihniyet alanında çeşitli ideolojilerin, nazariyelerin ve düşüncelerin etkisi altında çeşitli inanç ve zihniyet sorunlarıyla boğuşan modern insanın Kahramanmaraş Deprem’i bağlamındaki sorgulamalarına ve sorularına cevap vermek; ayrıca, dinin bireyler için nasıl direnç, ümit ve azim kaynağı, toplum için yardımlaşmada motivasyon gücü olduğunu veya olması gerektiğini saptamak; bu saptamalardan hareketle olabilecek başka afetler için toplumu hazırlamak ve bilinçlendirmek noktasında ilim adamlarına büyük sorumluluk düşmektedir. Projenin özgün değerlerinden biri,  bu konuda nitelikli araştırmalarla doğru bilgilerin tespitini ve kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamak olacaktır. Proje önerisinde ele alınan konunun kapsamı ve sınırları ile önemi literatürün eleştirel bir değerlendirmesinin yanı sıra nitel veya nicel verilerle açıklanır.
Projenin özgün değerlerinden biri de insanların “iyi olma” ve “iyimser olma”larına katkı sunacak, teorik bilgilerin sistematik bir şekilde kamuoyuna sunulmasıdır. Bunun sosyolojik yönü, dayanışma ve yardımlaşma bilincinin toplumda yerleşmesi olarak tezahür eder. Dolayısıyla, proje toplumda dayanışma ve yardımlaşmanın artmasına çeşitli açılardan katkı sağlayacaktır. Toplum, bir insan kalabalığından ibaret değildir. Toplumda insanlar arasında bir paydaşlık, aidiyet duygusu ve cemiyet bilinci vardır. Paydaşlığı sağlayan ve sürdüren toplumsal düzen, iş bölümü, dayanışma ve yardımlaşma vardır. İnsanın dayanışma zorunluluğu, insanda sonraları dayanışmayı ve hayırda yarışmayı ahlaki bir erdem olarak benimsemeye yöneltir. Din de insanların manevi değerler, ilkeler ve hükümler etrafında birleşmelerini sağladığı gibi onları birbirlerinin acılarını ve üzüntülerini de paylaşmaya yöneltmektedir. İslam’a göre bir kimse, ulaştığı başarı, zenginlik ve gücü salt kendisinin var ettiğini düşünmemelidir. Çünkü ulaştığı tüm başarılar için öncelikle içinde yaşadığı bir toplumun, toplumsal asetlerin ve düzenin olması gerekir. İnsan, topluma borçludur. 
Karşılaşılan sıkıntılar ve belalar, fertleri eğittiği gibi milletlerin de uyanışı için vesile olabilir; onların zorluklarla mücadele için dayanışma içine girmelerini; millet olma bilincinin kuvvetlenmesini sağlayabilir. Müslüman toplumda, doğal afet ve musibetler karşısında insanlar kendi başlarına, çaresizlikleri ile bırakılmaz. İnsanları ağır imtihanlarında (belâ ve musibet) yalnız bırakmamak, toplumun bir üyesi ve eşref-i mahlûkat olduğunu hissettirmek toplumsal bir sorumluluktur. Hayvan toplulukları ile insan toplumu arasındaki temel farklardan biri burada ortaya çıkar. Doğada topluluk hâlinde yaşayan hayvanlar, içlerinden biri sakatlandığında, onu geride bırakırlar. Bu, bazen yaralı bir aslan, bazen yürüyemeyen bir ceylan yavrusu olabilir. Topluluk onu geride bırakarak yoluna devam eder. İnsan toplumunda ise asıl zayıf ve yaralı bireylere özen gösterilir. İslam, yaşama istencine ve hayat enerjisine manevî ve medenî ideallerle yön verir. Toplumu bir yarış alanı olarak değil medenî-manevi değerler çerçevesinde dayanışma ve yardımlaşma kurumu olarak tanımlar. Yardımlaşma ve dayanışmaya her zamankinden çok ihtiyaç duyulan olağanüstü zamanlarda, toplumsal karakter daha çok gösterir ve göstermelidir. (Ardoğan, 2023; ) Dinin bir rolü de deprem gibi afetler karşısında toplumdaki dirliğin ve birliğin tesisine hizmet etmesi, dayanışmayı ve yardımlaşmayı artırması, böylece zaman içinde aşınan ve zayıflayan toplumsal dokuyu onarıp iyileştirmesi ve kuvvetlendirmesidir. Savaş, doğal afet ve salgın zamanlarında birleşmesini ve bütünleşmesini bilmeyen, içindeki muhtaç insanlara yardım etmeyen toplumlar iflah olmazlar. 
Doğal afetler ve zorluklar, toplum için dayanışma ve yardımlaşma günleridir. Toplumu etkileyen musibetler karşısında, toplumda iş bölümünün ve farklı (örneğin az gelirli) meslek sahiplerinin önemi de herkesçe idrak edilir ve bilinir. 
Bilgi ve tecrübe paylaşımı da toplumsal dayanışmanın en başta gelen örneklerindendir. İslam âlimleri, toplumun ihtiyaç duyduğu ilimlerde uzmanlaşan insanları ve gerekli meslek erbabını yetiştirmenin, “topluma farz (farz-ı kifâye)” olduğunu tespit etmişlerdir (İbn Kayyım, 1317, s. 226-227.). Dolayısıyla toplumsal düzenin işbölümü, paylaşım, dayanış ve yardım üzerine kurulur; büyük afet günleri de toplumun birlik olarak yardımlaşma içine girmesini zorunlu kılar.